Decentralized Science (DeSci)

Ngay khi bạn nghĩ là bạn đã nắm rõ dược crypto thì sẽ có một thứ mới mẻ hơn xuất hiện - hoặc là một sáng kiến cũ lại trở nên thịnh hành. Từ lần mùa đông crypto gần nhất, chúng ta đã trải qua một mùa hè DeFi, sự phát triển nhanh chóng của NFT và sau đó là sự trỗi dậy của DAO. Và mới đây nhất là một làn sóng mới DeSci (decentralized science). Đây là một ý tưởng rất mới, và là sự giao thoa giữa hai nhánh:

1. cộng đồng các nhà khoa học đang tìm cách để giải bài toán về ngân sách tài trợ cho nghiên cứu khoa học

2. cộng đồng crypto mong muốn thay đổi vai trò sở hữu của các tổ chức tập trung

Vì Sao Lại Có DeSci?

Nhà khoa học chân chính gặp rất nhiều khó khăn trong việc gọi ngân sách tài trợ nghiên cứu. Cách làm hiện tại tiêu tốn rất nhiều thời gian và công sức để chuẩn bị thay vì có thể dùng để làm nghiên cứu. Hơn nữa, các nhà khoa học sẽ có xu hướng chọn những nghiên cứu hợp thời để dễ có funding thay vì nghiên cứu những thứ khác quan trọng hơn.

Về việc tiếp cận các bài nghiên cứu cũng gặp không ít khó khăn khi người muốn đọc thường phải trả tiền để được xem và đôi khi ngay cả tác giả của bài nghiên cứu có thể phải trả tiền để được quyền công bố (tạp chí Natures tính giá hơn $11,000 để công bố một bài). Việc này rõ ràng là sự tập trung quyền lực của các đơn vị phát hành đang gây khó khăn cho giới học thuật.

DeSci Được Cấu Thành Bởi

• Smart contracts: các nhà khoa học có thể sử dụng smart contracts để có thể peer review trục tiếp với tác giả và được thưởng token, thay vì phải làm miễn phí như cách làm truyền thống (tệ hơn tác giả có thể phải trả tiền cho dịch vụ này).

• Cộng đồng: với cộng đồng các nhà khoa học, việc lưu trữ và chia sẻ thông tin có thể được tổ chức lại để có thể được chia sẻ và truy cập dễ dàng hơn. Cộng đồng cũng giúp đảm bảo sự công bằng và chính xác của các giải pháp.

• Chống lại censorship: Đâu đó vẫn có trường hợp nghiên cứu không được công bố vì vấn đề chính trị. Với blockchain, thông tin có thể được lưu trữ vĩnh viễn và truy cập từ bất cứ đâu.

• Ngân sách với blockchain: các nhà khoa học có thể launch token hoặc NFT để tài trợ nghiên cứu.

• NFT: Tác giả có thể kiếm được NFT dựa trên các hoạt động mà cộng đồng cho là có giá trị, và người sở hữu có thể dùng NFT/token để chứng minh cho năng lực và đóng góp của mình

DeSci Có Thể Làm Được Gì?

Ví dụ như vắc xin COVID-19 được tạo ra từ rất nhiều những nghiên cứu khác nhau. Nếu các nghiên cứu này cũng là một phần của cộng đồng DeSci thì cộng đồng này hoàn toàn có thể có cơ chế để định giá hợp lý nhất cho vắc xin này. Và nguồn tiền thu về có thể dùng để tiếp tục tài trợ các nghiên cứu các của cộng đồng.

Rõ ràng, DeSci là một ý tưởng rất mới và còn rất nhiều điểm cần phải được xem xét cẩn thận hơn, tuy nhiên đây rõ ràng là một bài toán mà blockchain có thể là một lời giải đẹp mà giới khoa học đang tìm kiếm lâu nay.